W Polsce przez ostatnie trzydzieści lat dużo mówi się i pisze o organizacjach pozarządowych. Czy jednak każda organizacja, która tak się przedstawia jest w istocie pozarządowa? Wielu stowarzyszeniom i fundacjom poprzez uzależnienie finansowe od państwa czy jednostek samorządu terytorialnego, daleko do kryterium niezależności od rządu. Są oczywiście i podmioty w pełni niezależne – w tym organizacje zrzeszające katolików i wierne nauczaniu Kościoła. Wśród takich organizacji, jedną z największych jest Stowarzyszenie Kultury Chrześcijańskiej im. Ks. Piotra Skargi, którym od 22 lat kieruje Sławomir Olejniczak.
Organizacje pozarządowe w Polsce – kto je finansuje
Po 1989 roku tematyka związana z organizacjami pozarządowymi jest przedmiotem licznych debat i publikacji. Często stosuje się angielski skrót NGO, od „non governmental organisation”. Wielokrotnie podkreśla się zbawienną rolę takich podmiotów, jako najlepszą drogę aktywności obywatelskiej.
Rzeczywiście trudno odmówić zasług wielu organizacjom pozarządowym. To właśnie liczne stowarzyszenia czy fundacje wspierają hospicja, pomagają chorym i potrzebującym. Podmioty takie stoją za licznymi inicjatywami na rzecz osób, które bez takiej pomocy, byłyby w o wiele gorszym położeniu.
Na pozytywną ocenę zasługują nie tylko organizacje wspierające chorych, ale także artystów, rozwój lokalnej kultury, edukację, ważne projekty naukowe i społeczne. Wiele z nich należy do Kościoła lub jest przez hierarchię katolicką wspieranych, jak np. Caritas Polska czy Pomoc Kościołowi w Potrzebie. Cechą charakterystyczną tych organizacji jest finansowanie oddolne lub przy wsparciu prywatnych korporacji.
Należy jednak zwrócić uwagę, iż środki finansowe na działanie niektórych pozarządowych podmiotów i realizację ich zadań pochodzą nie tylko ze zbiórek, składek czy prywatnych darowizn. Bardzo istotną, a w przypadku niejednej organizacji wręcz większościową część środków finansowych, stanowią te uzyskane z dotacji od państwa czy samorządu. Bariera wejścia do partycypacji takich środków, jaką stanowią wymogi biurokratyczne, jest jeszcze stosunkowo niska, a wydatkowanie takich środków pochodzących z grantów i dotacji dużo prostsze niż tradycyjna księgowość bazująca na działalności gospodarczej.
Niezależność finansowa NGOs. Jak wygląda w praktyce i czy jest taka ważna?
Z pozoru wydaje się, że nie ma to większego znaczenia skąd pochodzą środki – ważne że cel jest szczytny. Nie zawsze jednak można zgodzić się z tym twierdzeniem. W przypadku gdy jakaś organizacja walczy o zasady i wartości, które są naruszane we współczesnym świecie, niezależność staje się elementem kluczowym. W szczególności dzieje się tak w sytuacji, w której same organy państwowe i samorządowe łamią zasady moralne. Jak wtedy krytykować i wzywać do nawrócenia kogoś kto nam płaci?
Doskonale zdał sobie z tego sprawę Sławomir Olejniczak – prezes Stowarzyszenia Kultury Chrześcijańskiej im. Ks. Piotra Skargi. Kierowana przez niego organizacja postawiła sobie za cel przebudzenie sumień Polaków. Stowarzyszenie pozostaje w ten sposób wierne zasadom swojego patrona.
Aby budzić sumienia, wymagać, wzywać do nawrócenia oraz piętnować złe postępowanie, trzeba być w dużej mierze niezależnym od tych, których się upomina. Dzięki temu, że Stowarzyszenie Księdza Skargi nie korzysta z finansowej pomocy państwa, jest w stanie skutecznie reagować w przypadku gdy przedstawiciele władzy sprzeniewierzają się katolickiej moralności.
Taka pełna niezależność organizacji społecznej, wydaje się najwłaściwszą drogą, w przypadku działalności polegającej na pracy z opinią publiczną. Dobrze, że Sławomir Olejniczak i pozostali członkowie Stowarzyszenia, rozumieją iż tylko dzięki niezależności finansowej, będą mogli zachować niezależność opinii, podczas walki o sumienia Polaków.
Polecamy także przeczytać artykuł z naszego bloga pt. Być katolikiem walczącym w XXI wieku.